Η οικονομική κρίση και ο πραγματισμός <<Γιάννης Λούλης>>

Η μεγάλη διεθνής οικονομική κρίση έχει επιβεβαιώσει μια πραγματικότητα που ισχύει εδώ και αρκετά χρόνια: Οτι οι προκλήσεις της εποχής μας αντιμετωπίζονται μακριά από ιδεοληψίες και δόγματα. Με προσεγγίσεις όλο και περισσότερο πραγματιστικές και όλο και λιγότερο «ιδεολογικές». Αυτό ισχύει τόσο για την Κεντροδεξιά όσο και για την Κεντροαριστερά.Πριν από το πρόσφατο «κραχ» στις ΗΠΑ, ακραίες αντιλήψεις υπέρ μιας ανεξέλεγκτης οικονομίας της αγοράς διατηρούσαν κάποια (περιορισμένη) γοητεία. Το κεφάλαιο αυτό έκλεισε. Το οικονομικό μοντέλο που επλήγη καταλυτικά, απομυθοποιούμενο (όπως θα ομολογούσε αυτοκριτικά και ο Γκρίνσπαν), είναι εκείνο του ακραίου φιλελευθερισμού, όπως εκφραζόταν πρωτίστως από τον πρόεδρο Μπους και τη δογματική πτέρυγα των Ρεπουμπλικανών. Ως γνωστόν, μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», αλλά και εκδοχών του δημοκρατικού σοσιαλισμού που ήταν προσκολλημένες στον κρατισμό, κυριάρχησαν αντιλήψεις με αιχμή του δόρατος την οικονομία της αγοράς. Εδώ συγκρούσθηκαν δύο προσεγγίσεις: Η μια, πραγματιστική, μη δογματική, με κοινωνικές ευαισθησίες, ήθελε την οικονομία της αγοράς πρωταγωνίστρια, αλλά όχι ανεξέλεγκτη. Η δεύτερη προσέγγιση, προσκολλημένη σε έναν ξεπερασμένο νεοφιλελευθερισμό, χαρακτηριζόταν, όπως έχει προσφυώς επισημάνει ο φιλόσοφος John Gray, από το «φονταμενταλισμό» της θεοποίησης της αγοράς. (Κάτι που αναλύω και στο βιβλίο μου «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ: ΠΩΣ ΚΕΡΔΙΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΧΑΝΕΤΑΙ», Εκδόσεις Λιβάνη 2007.)Αυτό το «φονταμενταλισμό» εξέφραζε η πολιτική Μπους που, χρεοκοπώντας, συμπαρέσυρε και τη διεθνή οικονομία. Αντίθετα, οι ηγέτες της Ευρώπης, είτε μετριοπαθείς κεντροδεξιοί (όπως ο Σαρκοζί και η Μέρκελ) είτε μετριοπαθείς κεντροαριστεροί, πίστευαν ότι οι αγορές πρέπει να υπόκεινται σε ρυθμίσεις και ελέγχους. Χωρίς, βεβαίως, να διανοούνται την επιστροφή στον επίσης χρεοκοπημένο κρατισμό του παρελθόντος. Ταυτόχρονα, ο Ομπάμα, στην τελική ευθεία της προεδρικής μάχης, εκφράζει απερίφραστα την ανάγκη υπέρβασης τόσο από τα ιδεολογήματα της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς όσο και της κρατικιστικής Αριστεράς. Προσχωρώντας και αυτός σε ένα πραγματιστικό μίγμα οικονομικής πολιτικής.Στη χώρα μας, το κυβερνών κόμμα έχει υπό την παρούσα ηγεσία του επιλέξει μια πραγματιστική προσέγγιση στην οικονομία. Μακριά από νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα. Με τη σειρά του το ΠΑΣΟΚ, επί Σημίτη, είχε επίσης απομακρυνθεί από το σοσιαλιστικό κρατισμό. Ομως, η τωρινή του ηγεσία παραπαίει ενίοτε ανάμεσα σε έναν αναχρονιστικό αριστερισμό, ένα λαϊκισμό ευχολογίων, και διστακτικά ανοίγματα στην ελεύθερη οικονομία. Αποπνέοντας σύγχυση.Στην παρούσα συγκυρία, πάντως, η κοινή γνώμη είναι προφανές ότι γνωρίζει πως δεν υπάρχουν ανώδυνες συνταγές. Γι’ αυτό και η ακατάσχετη παροχολογία του ΠΑΣΟΚ δεν πείθει. Ούτε του προσδίδει «κυβερνησιμότητα». Από την άλλη πλευρά, όμως, η κοινή γνώμη, ειδικά σε σκληρές εποχές, απαιτεί ένα minimum κοινωνικής ευαισθησίας, κυρίως προς τους οικονομικά ασθενέστερους. Και εδώ βρίσκεται η μεγάλη πρόκληση για την κυβέρνηση. Που πρέπει να πείσει ότι κάνει καθετί στην κατεύθυνση αυτή. Φυσικά, στα όρια αντοχών της οικονομίας. Πάντως, στρατηγικά, ένα είναι βέβαιο: Η επόμενη μάχη κυριαρχίας θα κριθεί στην οικονομία και όχι σε ζητήματα όπως το Βατοπαίδι. Η πλευρά που θα επικρατήσει θα είναι εκείνη που όχι μόνο διαθέτει την ηγεσία, η οποία προκαλεί μεγαλύτερη ασφάλεια στη διαχείριση της κρίσης, αλλά και εκείνη που θα αποδειχθεί περισσότερο πραγματιστική. Χωρίς να εγκλωβίζεται σε δογματικά ιδεολογήματα άλλων εποχών.